ENGELLİ ÇALIŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE ENGELLİ İŞÇİ TALEBİNE İLİŞKİN HATIRLATMA
İşletmeler, 2025 yılı gündemini oluştururken mevcut uygulamalarının gözden geçirilmesi ve idari risklerin değerlendirilmesine önem vermektedirler. Bu gündemler arasında sık sorulan ve 2025 yılının gündeminde önemli bir yeri olduğu değerlendirilen engelli istihdam yükümlülüğüne ilişkin genel hatırlatmaların yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur.
“Özel Sektör İşverenleri, En Az %3 Oranında Engelli İşçi İstihdam Etmekle Yükümlüdür.”
4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesi gereğince, aynı il sınırları içerisindeki işyeri/işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısı 50 veya daha fazla (tarım ve orman işletmelerinde 51 veya daha fazla) olan işverenliklerde;
- Özel sektör işyerleri toplam işçi sayısının %3’üne karşılık gelen sayıda engelli işçiyi,
- Kamu işyerleri %4’üne karşılık gelen sayıda engelli işçiyi,
meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. İşyerinin işçisi iken engelli hâle gelenlere öncelik tanınması zorunludur.
İstihdam yükümlülüğü kapsamındaki engelli işçi; ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurum ve kuruluşlarının engellilik haline ilişkin sağlık kurulları tarafından düzenlenen raporlarında en az %40 engel oranına sahip olduğu tescillenen kişilerdir.
“Çalıştırılacak Engelli İşçi Hesabında ‘Aynı İl’ Kıstasına Dikkat Edilmelidir”
Zorunlu çalıştırılacak engelli işçi sayılarının tespitinde, aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, il genelindeki toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
“Çalıştırılacak Engelli İşçi Hesabında, Belirli veya Belirsiz Süreli İş Sözleşmesine Göre Çalıştırılan Tüm İşçiler Esas Alınır; Kısmi Süreli İş Sözleşmesine Göre Çalışanlar Tam Süreli Çalışmaya Dönüştürülür.”
Zorunlu çalıştırılacak engelli işçi sayılarının tespitinde, belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve işyerindeki tam süreli çalışan işçi sayısına ilave edilir. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.
ENGELLİ İSTİHDAM YÜKÜMLÜLÜĞÜ HESABINA ESAS İŞÇİ SAYISININ TESPİTİ
| Dahil Edilir | Dahil Edilmez | |
| Belirli Süreli Sözleşmeyle Çalışanlar | ✓ | |
| Belirsiz Süreli Sözleşmeyle Çalışanlar | ✓ | |
| Kısmi Süreli Çalışanlar | ✓ (Tam süreli çalışmaya dönüştürülerek dahil edilir) |
|
| Yeraltı ve Su Altı İşlerinde Çalışanlar | ✓ | |
| Mevcut Durumda Çalışan Engelliler | ✓ | |
| Özel Güvenlik Görevlileri | ✓ | |
| Uzaktan Çalışan İşçiler | ✓ | |
| Ücretsiz izinde olanlar | ✓ | |
| Deneme Süresinde Olan İşçiler | ✓ | |
| 4857 sayılı İş Kanununun 4 üncü maddesi gereğince istisna tutulan iş ve işyerlerinde çalıştırılan | ✓ | |
| Alt İşveren İşçileri | ✓ | |
| Okulu tarafından sigortalı sayılan stajyerler/çıraklar | ✓ | |
| Geçici iş ilişkisi kapsamında çalışan geçici işçiler | ✓ |
“Çalıştırılacak Engelli İşçi Hesabında Kısmi Süreli İşçiler, Tam Süreli Çalışmaya Dönüştürülürken Aylık 195 Saat (26 Gün*7,5 Saat Günlük Çalışma) Kıstası Kullanılmalıdır”
İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçiler varsa bunlar çalışma süreleri dikkate alınmak suretiyle aylık fiili çalışma saati olan 195 saat üzerinden tam süreli çalışmaya dönüştürülerek, işyerinde tam süreli olarak çalışan işçi sayısına ilave edilir. Bu hesaplama sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar olan kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.
Örnek: Bir işyerinde işverenliğe bağlı olarak tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin yanında 10 işçi de kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışmaktadır. Kısmi süreli çalışan 10 işçi günde 5’er saatten ayda 26 gün çalışmaktadır. Buna göre aylık çalışılan saat, 10 kişi x 5 saat x 26 gün= 1300 saat, 1300 saat/195 saat= 6,66 kişi (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden), 10 kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışmakta olan işçi, toplam işçi sayısına 7 tam süreli işçi olarak dahil edilecektir.
“Engelli İşçi İstihdamı Yükümlülüğün Doğmasından 5 İş Günü İçerisinde Tamamlanmalı veya Bu Süre İçerisinde İŞKUR’dan Talepte Bulunmalıdır.”
Özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren beş iş günü içinde niteliklerini de belirterek İŞKUR’dan talep edebilirler (Bu sürede kendi kanallarıyla engelli işçi istihdam etmeleri mümkün değilse).
Önemli Not: Engelli istihdam yükümlülüğünün doğmasından itibaren 5 iş günü içerisinde kendi imkanlarıyla engelli işçi istihdam etmeyen işverenlerin, İŞKUR’a talep dilekçesi vermeleri gerekmektedir. İŞKUR’a verilecek dilekçe engelli işçi istihdamı hem de işverenin engelli işçi istihdamı ile ilgili iradesini ortaya koyması anlamında idari para cezası riski bakımından önemlidir.
Engelli açığı olan özel sektör işverenleri bu süre içerisinde talepte bulunmamaları halinde, talepte bulunmaları için İŞKUR tarafından yazılı olarak uyarılırlar.
(I)Bu uyarıya tebliğ tarihinden itibaren 5 iş günü içerisinde cevap vermeyen, (II) belirtilen süre içerisinde belirtilen süre içerisinde talepte bulunmayan veya (III) kendi imkânları ile ilgili statüde işçiyi istihdam etmeyen özel sektör işverenlerine 4857 sayılı İş Kanunu’nun 101’inci maddesi gereğince çalıştırılmayan her engelli işçi ve çalıştırılmayan her ay için idari para cezası uygulanır.
Son 4 Yıla İlişkin Engelli İşçi Yükümlülüğüne Aykırılık İdari Para Cezaları
| 2022 Yılında Uygulanan Ceza Miktarı | 2023 Yılında Uygulanan Ceza Miktarı | 2024 Yılında Uygulanan Ceza Miktarı | 2025 Yılında Uygulanacak Ceza Miktarı | |
| Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırmamak | ₺ 5.917 | ₺ 13.190 | ₺ 20.900 | ₺30.081 |
Kaynak
- YURTİÇİNDE İŞE YERLEŞTİRME HİZMETLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
- 2020/4 ENGELLİ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖRLE MÜCADELEDE MALUL SAYILMAYACAK ŞEKİLDE YARALANANLARIN İSTİHDAMI HAKKINDA GENELGE
