ENGELLİ EMEKLİLİĞİNE İLİŞKİN 7538 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN ÇERÇEVESİNDE BİLGİLENDİRME
KAĞAN ÖYKEN YAZDI
Yeni düzenleme, engelli emekliliğinde ne amaçlanmaktadır?
2008 yılı Ekim ayından önce ilk defa sigortalı olan engelliler emeklilik sürecinde vergi indirim belgesi esas alınmasına son verilmiş ve sigortalıların engelliliğinin çalışma gücü kaybına göre belirlenmesi sağlanmıştır. Böylece 2008 öncesi ya da sonrası ilk defa sigortalı olanlar arasındaki farkın ortadan kaldırılarak norm ve standart birliğinin sağlanması amaçlanmıştır. Önceden Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde yürütülen işlemler, yeni durumda Sosyal Güvenlik Kurumunda yürütülecektir.
Yeni düzenlemede engelli emeklilik koşulları değişiyor mu?
31/12/2008 tarihinden önce ilk defa sigortalı olan 4/a (SSK) sigortalılarının çalışma gücü kayıp oranı;
▪ %40 ila %49 arasında olanların 18 yıl sigortalılık süresi ve 4.100 prim ödeme gün sayısı
▪ %50 ila %59 arasında olanların ise 16 yıl sigortalılık süresi ve 3.700 prim ödeme gün sayısı artlarını taşımaları durumunda yaşlılık aylığına başvuru yapabileceklerdir.
Bu durumda engellilik derecesine göre yaşlılık aylığı bağlanmasında; daha az sigortalılık süresi ve gün sayısı aranan sigortalılar için koşullar güçleştirilmiştir.
Örneğin ilk defa 1993 yılında işe giren ve engellilik derecesi, %40 olan bir sigortalının yeni düzenlemeye göre de %40 çalışma gücü kaybı olduğunu varsaydığımızda:
Düzenleme öncesi emeklilik koşulları,; 16 yıl sigortalılık süresi ve 3.760 gün iken Düzenleme sonrası; 18 yıl sigortalılık süresi ve 4.100 gün olacaktır.
Engellilik oranı hesabında değişiklik olmuş mudur?
Engelliliği nedeniyle vergi indirimine başvuran sigortalının engellilik derecesi Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğin getirdiği esaslara göre belirlenmektedir. Söz konusu yönetmelikte; Balthazard formülüne göre engellilik derecesi tespit edilmektedir. Bu formül, bireyin engel oranı belirlenirken birden fazla engeli olanlar için kullanılan hesaplama şeklini esas alır. Örneğin 65 yaş ve üzeri bireylerin engellilik oranına Balthazard formülü ile %10 eklenerek engel oranı belirlenmektedir. Yine birden fazla hastalığı veya engeli bulunanların engel oranları Balthazard formülü ile toplanarak kişinin engel oranı hesaplanır. Hali hazırda 2008 Ekim ayı öncesi sigortalı olanların engellilik değerlendirmesinde Balthazard formülü kullanılmaktadır.
Yeni Kanun ile birlikte engellilik oranının belirlenmesinde Balthazard formülü kullanılmayacaktır. Bunun yerine Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğine göre çalışma gücü kaybı belirlenecektir. Çalışma gücü kaybı belirlenirken ise Balthazard formülü uygulanmaz. Sağlık kurulu raporlarında birden fazla hastalık mevcut ise değerlendirmede en ağır hastalık esas alınarak çalışma gücü kaybının düzeyi belirlenecektir.
Dolayısıyla 2008 Ekim ayı öncesinde ilk defa sigortalı olanların engellilik oranlarının çalışma gücü kaybına göre değerlendirilmesi durumunda; oranların düşme olasılığı bulunmaktadır. Çünkü Balthazard formülüne göre birden fazla hastalık dikkate alınarak engellilik oranı belirlenirken, yeni düzenleme ile sadece sigortalıdaki en ağır hastalığa göre engellilik oranı belirlenecektir.
Engelli emekliliğine getirilen düzenlemeden kimler etkilenecek?
2008 yılı Ekim ayından önce 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olan engelliler yeni düzenlemeden etkilenirken, 2008 sonrası ilk defa sigortalı olan engelliler için herhangi bir değişiklik bulunmamaktadır.
Hali hazırda engelli raporu bulunan ancak emekli olmamış olan sigortalıların raporları geçerli olacak mı?
Yeni yasada elinde engelli raporu bulunup da emekliliğe başvurmamış sigortalılara ilişkin açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Engellilerin ellerindeki raporlara göre işlemlerin yürütülmeyeceği, yeniden çalışma gücü kaybına göre rapor alma durumunda kalabilecekleri olasılığı bulunmaktadır.
Halen engelli emekliliği bulunanların kontrol muayenesinde hangi yönetmelik geçerli olacak?
Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğin getirdiği esaslara göre halen engelli emekliliği bulunanların kontrol muayeneleri yine aynı yönetmeliğe göre yapılması beklenmektedir.
Engelli emeklinin tüm süreçleri yeni düzenleme öncesinde kalan mevzuata göre yapıldığı için yeni düzenlemeye tabi tutulması hak kayıplarına neden olabilecektir. Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğine göre kontrol muayenesinin yapılması ve çalışma gücü kaybı oranı belirlenmesi emekli aylıklarının kesilmesine yol açabilecektir.
